Een oplossing voor het klimaatprobleem bestaat gewoon uit het plakken van een prijs op koolstof. Kan het zo simpel zijn? Het is nochtans dé essentie van het Europese beleid om de klimaatopwarming aan te pakken. Het is een economisch systeem dat een kost-efficiënte daling in broeikasgassen moet teweegbrengen in Europa. Het is het ontstaan van werelds eerste en grootste koolstofmarkt. Waar dit idee vandaan komt, hoe het werkt en wat de resultaten zijn kom je te weten door in dit artikel te duiken.
Waarom Carbon Pricing?
Klimaatopwarming is een van de grootste hedendaagse problemen. Volgens vele organisaties, waaronder het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), is het een zeer ernstige bedreiging voor zowel samenlevingen als ecosystemen. De wetenschap is duidelijk. De mens speelt een spilfiguur in de klimaatop warming door het verbranden van fossiele brandstoffen. We zien nu al de resultaten van de veranderingen in ons klimaat. Sinds het begin van deze eeuw sneuvelde temperatuurrecord na temperatuurrecord. Extreme weersomstandigheden komen steeds frequenter voor. Sinds de eerste temperatuurmetingen in 1850 is de globale temperatuur met reeds meer dan 1°C gestegen. Ter referentie: In het klimaatakkoord van Parijs hebben alle wereldleiders besloten om de toename ruim onder de 2°C te houden. Een uitdaging zo blijkt uit de cijfers.
Wat betekent carbon pricing?
“Plak een prijs op koolstof ” is een idee met veel momentum onder zowel overheden als bedrijven. Het wordt niet alleen gezien als een middel om uitstoot te beperken, maar ook als economische drijfveer voor innovatie. Er zijn verschillende
manieren waarop overheden een prijs kunnen plakken op emissies. De essentie van carbon pricing is de volgende economische basisnotie: het internaliseren van de emissiekost. Dit betekent dat kosten gedragen door de maatschappij zoals bv. triljarden aan vastgoed dat bedreigd wordt door een stijgende zeespiegel of beschadiging aan gewassen door extreme weerfenomenen, gedragen moeten worden door de emissiebron. Een prijs op koolstof plakken helpt om de gevolgen terug te brengen naar zij die er verantwoordelijk voor zijn en ook de mogelijkheid hebben hun uitstoot te reduceren . Carbon pricing geeft een economisch signaal aan de vervuiler. Deze kan dan zelf bepalen of hij stopt met zijn vervuilende activiteiten, zijn emissies verlaagt door betere technologie of blijft vervuilen en daarvoor de prijs betaalt. Op deze manier kan je de milieudoelstelling op de meest flexibele en kostenefficiënte manier behalen. Het volume van koolstof wordt uitgedrukt in ton CO2 – equivalent (CO2e), een maat voor de bijdrage aan de opwarming van de aarde van het gas relatief tot CO2 .
Gas Aardopwarmingsvermogen (AR5, IPCC, 2014)
- CO2 (76% emissies)
- CH4 (16% emissies)
- 25 N2O (6% emissies)
Hoe werkt carbon pricing?
De twee belangrijkste manieren van carbon pricing zijn het emissiehandelssysteem (Emission Trading System of ETS) en koolstof taksen. Het eerste gaat uit van een vast volume, het andere van een vaste prijs.ETS, ook wel het cap-and-trade systeem genoemd, stelt een bovengrens aan de totale hoeveelheid broeikasgassen die uitgestoten mogen worden door een beperkte hoeveelheid emissierechten te verdelen onder industrieën. Het totaal aantal beschikbare emissierechten is beperkt (‘cap’), maar installaties mogen deze rechten vrij uitwisselen onder elkaar (‘trade’). Door vraag en aanbod te creëren op deze emissierechten krijgen we marktwerking en bekomen we bijgevolg een prijs op koolstof. De bovengrens op uitstoot zorgt er voor dat voor de hele economie de gewenste uitstootreducties bereikt worden. Voor elke ton CO2 e moet een bedrijf namelijk een emissierecht kunnen voorleggen, anders riskeert het grote boetes. Bedrijven zijn voorstander van het koolstofmarkt omdat het hen meer flexibiliteit geeft hoe om te gaan met de steeds strengere uitstootnormen.
Een koolstoftaks plaatst direct een prijs op koolstof in de vorm van een taks op broeikasgasemissies of de koolstof hoeveelheid van fossiele brandstoffen. Een belangrijk verschil met ETS is dat de totale uitstootreductie niet vastligt.
Europa heeft in samenspraak met bedrijven en de lidstaten gekozen voor de implementatie van ETS met een dalende cap. Deze daling verloopt volgens een gedetermineerd traject, zodat de industrie zich goed kan voorbereiden op welke manier zijn omspringen met het steeds schaarser worden van uitstootrechten. De huidige afnamesnelheid bedraagt 1.74% per jaar. De jaarlijkse afname leidt tot een gestage toename in de prijs die er voor elke ton CO2 e uitgetrokken wordt. Afgelopen jaar kende de prijs een flinke groei. Van amper 5 EUR/ ton CO2e begin 2017 tot 20EUR/ton CO2e. De koolstofprijs nadert ondertussen ook een niveau dat fundamentele verandering kan teweegbrengen. Bijvoorbeeld: het ondergronds opslaan van CO2 wordt rendabel vanaf 40EUR/ton CO2 e.
Resultaten EU ETS?
In het algemeen worden de verplichtingen onder het EU ETS goed nageleefd. Jaarlijks komen meer dan 99% van de operatoren onder het systeem hun verplichting na om emissies te rapporteren en voldoende emissierechten in te leveren. De emissies onder het EU ETS zijn tussen 2005 en 2017 gedaald met -26%, tot momenteel 1754 miljoen ton CO2e. Dit terwijl het BBP stevig is blijven doorgroeien. Doorheen de prille implementatie heeft de EU wel geregeld moeten ingrijpen om een goede prijs te bekomen. Een ander punt van reflectie is het wegtrekken van bedrijven uit Europa door de hoge loonkost, waardoor we eigenlijk ook voor geïmporteerde goederen de CO2 e kosten moeten meerekenen. Een internationale samenwerking dringt zich op bij verdere uitbreiding van het systeem.
Toekomst?
Het succes van de koolstof markten in Europa is een gunstig teken voor de wereld. Het bewijst dat de marktmechanismen en beleid er toch in kunnen slagen de industrie naar alternatieven voor fossiele brandstoffen te wijten, zonder de economie overhoop te halen. Het succes vertaalt zich naar andere landen. Momenteel zijn er wereldwijd 45 systemen opgezet van China tot Mexico tot bepaalde delen van de VS. Allen geïnspireerd op de Europese koolstofmarkt, die wel de kroon blijft spannen. Het moge duidelijk zijn dat er wel nog een serieuze weg af te leggen is, en dit kan enkel bekomen worden door ingenieurs, klimaatwetenschappers, economen, beleidsmakers en bedrijfsleiders mee te betrekken in dit verhaal.
Factcheck:
- Aandeel broeikasgassen gedekt door koolstofmarkt EU: 45%
- Aandeel broeikasgassen gedekt door koolstofmarkt wereld: 19.8%
- CO2 Emissiehandelsrecht: 19,74 EUR/ton
- EU ETS is actief in 31 landen EU ETS omvat +11000 zware energiegebruikers en intra-Europese vluchten
- Afname broeikasgassen door ETS sinds 2005: in 2020 -21%, in 2030 -43%
Reflectie, gevolgen van ETS:
- Kolencentrales in Polen
- De gevolgen op de elektriciteitsprijs van de sluiting kerncentrales in België
- De gevolgen op de elektriciteitsprijs van de sluiting kerncentrales in Duitsland