Risicoperceptie: een vergelijking
Laten we beginnen bij het begin. Wat is veiligheid? De kans dat er tijdens het lezen van dit artikel ergens een auto-ongeluk plaats vindt, is vele malen groter dan dat er vliegtuigongeluk zou plaatsvinden. Doch zullen de gevolgen bij een auto-ongeluk kleiner zijn dan bij een vliegtuigongeluk. Daarom definiëren ingenieurs het begrip risico als volgt: risico = waarschijnlijkheid x gevolg, waar het risico op een accident uiteraard geminimaliseerd wordt.
Dit wetende, laat ons wat vergelijken. Is kernenergie werkelijk een meedogenloze killer? De 4 accidenten op plaatsen waar energie opgewekt wordt met de grootste rechtstreekse gevolgen in de geschiedenis:
- China, 1975: 171 000 mensen overlijden door het falen van een stuwdam die energie opwerkt
- Sovjet-Unie, 1986: 4000 mensen overlijden door de ontploffing van een kerncentrale
- Nigeria, 1998: 1100 mensen overlijden door een ontploffing in een oliepijpleiding
- China, 2006: 2500 mensen overlijden door een instorting van een steenkoolmijn
Laat mij raden, u herinnert zich enkel de kernramp in Tsjernobyl in 1986. Enkele andere cijfers, betreffende onrechtstreekse gevolgen:
- CO-vergiftiging: 10 000 overlijdens per jaar wereldwijd, waarvan een honderdtal in België
- Luchtvervuiling: 6.5 miljoen (u leest het goed) overlijdens per jaar wereldwijd
- Chemicaliën: 1 miljoen overlijdens per jaar wereldwijd
- Diarree ziekte: 1.5 miljoen overlijdens per jaar wereldwijd
We kunnen enkel vaststellen dat kernenergie in een aparte categorie geplaatst wordt wanneer men het over veiligheid heeft. U vraagt zich daarbij terecht af of de ‘Energiewende’ in Duitsland (waarbij kerncentrales gesloten en steenkoolcentrales geopend werden) weldegelijk levens gered heeft.
Waarom de kernramp in Tsjernobyl ons weinig vertelt over de veiligheid in onze kerncentralesAls u tijdens het besturen van uw auto beslist om uw smartphone met de USB-poort van uw wagen te connecteren terwijl u op een autosnelweg rijdt, waarop u een ernstig accident veroorzaakt omdat u uw aandacht op uw smartphone vestigde, dan is het vanzelfsprekend dat de fout bij de bestuurder ligt en niet bij het bestaan van ‘de auto’. Vele gelijkenissen kunnen getrokken worden bij het accident in Tsjernobyl.
Op een zonnige dag in april 1986, besloten enkele elektrische ingenieurs – alles behalve geschoold over kernenergie – een test uit te voeren op de turbine die elektriciteit genereert. Verschillende automatische richtlijnen in de controlekamer werden genegeerd waarop verschillende alarmen en noodprocedures in werking traden. Men heeft daarop alle noodsignalen genegeerd, waarop er een puur chemische ontploffing plaats vond. Daarop zijn er verscheidene hoog radioactieve isotopen verspreid in de atmosfeer.
Het dient gezegd te worden dat de Belgische kerncentrales van een totaal ander type zijn dan diegene die in de voormalige Sovjet-Unie gebruikt werden. De zogenaamde RMBK-reactoren zijn in hun design inherent onstabiel ontworpen. Dit met waarschijnlijk het oog op eventueel later gebruik voor de ontwikkeling van hun nucleaire kernwapenprogramma. De Belgische PWR-reactoren zijn inherent stabieler en kunnen onmogelijk gebruikt worden voor de ontwikkeling van kernwapens.
Is kernafval een veiligheidsissue?
Kernafval is een verzamelnaam voor materialen die een niet-negeerbare dosis radioactiviteit met zich meebrengen. Er word gedifferentieerd tussen drie klassen van afval. Eén klasse staat voor 85% van het afval en staat garant voor minder dan 1 promille van de radioactiviteit. Dit type afval dient niet ondergronds geborgen te worden en kan bovengronds verwerkt en opgeslagen worden. De andere twee klassen vertegenwoordigen samen dus meer dan 99.99% van de radioactiviteit in kernafval. Zowel bij de opslag als de berging wordt het kernafval uitstekend verwerkt en verpakt, zodat het een minimale invloed uitoefent op zijn omgeving. (Want ahja, kernafval moet ook getransporteerd worden via de autosnelweg). Na verwerking en tijdelijke bovengrondse opslag voor enkele tientallen jaren, dient dit afval ondergronds geborgen te worden.
Hiervoor moet een stabiele grondlaag gevonden worden. Er is een volledige afscherming van het afval met de oppervlakte. In België gebeurt reeds 25 jaar onderzoek in Mol naar deze berging, waarbij men opteert voor een 100m dikke kleilaag op 200 tot 300m diepte. Tot op heden hebben geologen in België nog geen geschikte stabiele locatie kunnen vaststellen. Kernafval is dus geen veiligheidsissue – want technologische oplossingen zijn er -, maar een uitdaging voor geologen om een geschikte locatie te vinden die kan dienen voor berging van hoogradioactief afval.
Waarop moet dan wél gefocust worden?
Wel, kom dan naar ons mythbuster event rond kernenergie waar de experten aan het woord zullen staan. Volg ons op facebook en www.yera.be voor meer info. Verdere vragen kan je stellen via info@yera.be.