Over 3 dagen start in Parijs COP21: de 21ste klimaattop georganiseerd door het UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change). Het doel van deze klimaatconferentie is om voor de eerste keer een bindende internationale klimaatovereenkomst te sluiten met alle landen van de Verenigde Naties in de hoop de temperatuurstijging te beperken tot 2°C. Hoewel de conferenties vaak op teleurstelling eindigden, was de meest recente top in Lima toch lichtjes hoopgevend. Uit deze top is een document voortgekomen dat een goede aanzet geeft tot een bindende overeenkomst tijdens de top in Parijs. Bovendien hebben verschillende belangrijke deelnemers al beloftes gemaakt over een klimaatovereenkomst.
Hoe dringend is dringend?
Wetenschappers van over de hele wereld zijn het er over eens dat de mens met 95% zekerheid de oorzaak is van de klimaatverandering. In een land met een gematigd klimaat als België, wordt wel eens al lachend gezegd dat het fijn zou zijn als de gemiddelde temperatuur een paar graden hoger lag.
Voorzichtigheid is toch geboden. Veertien van de vijftien warmste gemeten jaren waren in de 21ste eeuw [1] en we weten al enkele maanden dat 2015 het warmste jaar is sinds het begin van de metingen[2]. Wereldwijd is de gemiddelde temperatuur dan ook met 0.8°C gestegen sinds het begin van de industriële revolutie [3]. Bij ons is dat zelfs 1.3°C. Hittegolven komen daardoor vaker voor én ze duren langer, waardoor in Europa tienduizenden mensen (vooral ouderen) het leven lieten [4].
Naast de temperatuur, stijgt ook de zeespiegel wereldwijd met ongeveer 3 mm per jaar. Deze stijging wordt veroorzaakt door het smelten van ijs, maar ook door de expansie van zeewater als het warmer wordt. Zeewater neemt namelijk zo’n 93% van alle extra warmte op die door het broeikaseffect in de atmosfeer terechtkomt. De enorme ‘traagheid’ van de oceanen verklaart waarom de gevolgen van de klimaatverandering pas de komende decennia duidelijk merkbaar zullen worden.
De oceanen nemen behalve warmte ook CO2 op. Hoe hoger de concentratie van CO2 in de lucht, hoe meer de oceanen van het gas opnemen en hoe zuurder het water wordt. Het vermogen van oceanen om CO2 te absorberen neemt echter wel af met stijgende temperatuur [5,6]. Zo ontstaat er een terugkoppeling: minder CO2 opname betekent meer CO2 in de lucht en dus een grotere toename van de temperatuur.
De gevolgen van verzuring van oceaanwater zijn trouwens ook niet te onderschatten. Zuur tast namelijk koraal aan, waardoor de voedselketen onder water in de problemen komt. Aangezien meer dan een miljard mensen in hun voedselvoorziening erg afhankelijk zijn van visvangst, kunnen de gevolgen nefast zijn.
Het meest eenvoudige voorbeeld om aan te tonen dat de mens wel degelijk de oorzaak is van de verhoogde CO2-concentraties toont onderstaande grafiek van NASA [7]. Terwijl de CO2-concentratie in de atmosfeer over een periode van meer dan 650 000 jaar nooit hoger geweest is dan 300 ppm, is ze sinds de industriële revolutie gestegen tot meer dan 400 ppm. Dat dringend écht dringend is, daar hoeven we dus niet aan te twijfelen.
© climate.nasa.gov
Wat doen de groten der aarde?
De Verenigde Staten, de Europese Unie en China zijn samen verantwoordelijk voor ongeveer 60% van de wereldwijde CO2 emissies [8]. Laten we even kijken naar de voorstellen die zij vooruit hebben geschoven voor deze klimaattop.
Het is duidelijk dat de Verenigde Staten onder president Obama een nieuwe koers varen wat betreft klimaatbeleid. Voor de eerste keer in de geschiedenis van het land komt er een limiet op de uitstoot van CO2 door elektriciteitscentrales en worden er wetten voorbereid om de efficiëntie van wagens en andere transportmiddelen te verhogen.
Met deze maatregelen hoopt president Obama om de uitstoot van broeikasgassen in 2025 met 26 tot 28% te verminderen ten opzichte van 2005. Door het slim gekozen referentiejaar 2005, lijkt dit een zeer ambitieus plan. Ten opzichte van het referentiejaar 1990, dat ook gebruikt wordt in het Kyoto protocol en in de Europese Unie, is de vermindering van uitstoot echter maar 4%. Als je dit naast de 20% reductie tegen 2020 van de Europese Unie legt, dan klinken de maatregelen al wat minder ambitieus [9,10].
Wat doet ‘s wereld grootste vervuiler, China? In tegenstelling tot de Verenigde Staten en de Europese Unie is China een land dat volop in economische groei is. Het land heeft beloofd om tegen 2030 zijn piekuitstoot te bereiken, daarna zal het de CO2-uitstoot langzaam laten dalen.
Ook tegen 2030 zal 20% van de elektriciteit opgewekt worden door hernieuwbare energiebronnen en kernenergie. Ten slotte belooft China om de enorme hoeveelheid aan kolencentrales, die nu 66% van de elektriciteit produceren, af te bouwen en meer te gaan investeren in centrales op aardgas [10]. Om dit doel te kunnen bereiken werken de Chinezen aan een grote pijplijn voor het transport van aardgas vanuit Rusland.
Tot slot werpen we ook nog even een blik op de groene jongen onder deze grootmachten, de Europese Unie. Los van de klimaatconferenties heeft de Europese Unie zelf al doelstellingen gezet voor 2020. Voor de afspraak in Parijs hebben de beleidsmakers wel een nieuw doel gesteld: 40% vermindering tegen 2030 in uitstoot ten opzichte van 1990 [10]. Hiermee bewijst de Unie nog maar eens dat ze een echte voortrekkersrol wil spelen rond het probleem van de opwarming van de aarde.
Deze maatregelen worden echter niet overal op gejuich onthaald. Sommigen vinden dat deze doelstellingen te ambitieus zijn en dat dit niet alleen te veel geld zou kosten, maar ook de Europese economische groei in gevaar zou kunnen brengen. Het is ook duidelijk dat de Verenigde Staten en China veel conservatievere doelen hebben gekozen om net deze problemen te vermijden. Er kan over deze Europese ambitie dan ook veel gedebatteerd worden, maar het is wel zo dat deze maatregelen ons als enige op weg helpen om de opwarming van de aarde echt een halt toe te roepen.
COP21: hooggespannen verwachtingen
COP21 wordt verondersteld de laatste kans te zijn om een bindend akkoord te bereiken en de laatste kans om de opwarming van de aarde te beperken tot 2°C. Het is echter niet eenvoudig tot een akkoord te komen met 196 landen, omdat iedereen zijn eigen belangen verdedigt.
Enerzijds zijn de industrielanden verantwoordelijk voor het grootste deel van de historische CO2-emissies, maar willen zij niet al te veel inboeten op hun levensstandaard. Anderzijds zullen ontwikkelingslanden het meest bijdragen aan de toename van de CO2-uitstoot. Zij willen echter hun economische groei niet afremmen om ecologische redenen. Het zal er dus op aan komen een evenwichtig akkoord te vinden waarmee alle landen kunnen instemmen.
De kans dat het in Parijs effectief tot een akkoord komt is wel veel groter dan ze was in bijvoorbeeld Kopenhagen. De laatste jaren en vooral maanden is er wereldwijd veel te doen rond klimaatverandering. Er leeft iets onder de mensen.
Maar als er een akkoord komt, zal het dan voldoende ambitieus zijn? Zoals vaak zullen de verschillende nationale overheden de top waarschijnlijk als een succes bestempelen, ongeacht de uitkomst. Langs de andere kant zullen vele andere partijen een akkoord altijd als onvoldoende bestempelen.
En wat met het middenveld? Ook bedrijven en burgers kunnen elk hun steentje bijdragen aan de bestrijding van de klimaatverandering. Wie wil dat er iets verandert, kan maar beter zelf het goede voorbeeld geven. Verschillende bedrijven hebben al duidelijk gemaakt dat ze zich willen inzetten voor het klimaat.
Dan hebben we het zowel over heel veel kleine bedrijven als over de grote wereldspelers. Meer dan 4000 mensen uit het bedrijfsleven hebben zich kandidaat gesteld om deel te nemen aan het Sustainable Innovation Forum. 750 van hen kunnen op 7 en 8 december in Stade de France hun gedachten uitwisselen tijdens de verschillende networkevents die afgewisseld worden met presentaties.
Naar aanleiding van COP21 in Parijs zijn het voorbije jaar tal van voorbereidende vergadering gehouden [11]. Na de COP20 in Lima werd er gewerkt aan een ontwerptekst: een tekst die het akkoord omschrijft. In oktober werd deze tekst gefinaliseerd in de Duitse stad Bonn tot een document van 55 pagina’s dat goedgekeurd moet worden in Parijs. 30 oktober was de deadline voor de verschillende landen om hun intenties kenbaar te maken: 146 landen dienden op tijd een rapport in, maar België was daar niet bij.
De laatste vergadering (de pre-COP) vond plaats in Parijs tussen 8 en 10 november. Zoals net voor elke COP zal er ook dit weekend eerst een Conference of Youth zijn waarop de jongeren hun mening kenbaar kunnen maken. Daarna zal de voorzitter van COP20 maandag officieel COP21 openen en kan men beginnen alle agendapunten te overlopen.
Alles wijst erop dat deze klimaatonderhandelingen cruciaal zijn voor het voortbestaan van onze planeet zoals we ze nu kennen. Als we er nu niet in slagen om tot bindend akkoord te komen, is de vraag nog maar hoe het verder moet. Gelukkig hebben velen er goede hoop op dat de wereld deze keer wél tot een akkoord zal komen.